Cette page a pour objet de présenter un arbre phylogénétique des Gnathostomata (Gnathostomes, ou Vertébrés à mâchoires), c'est-à-dire un cladogramme mettant en lumière les relations de parenté existant entre leurs différents groupes (ou taxa). Les points qui font l'objet de débats au sein de la communauté scientifique sont brièvement présentés avant la bibliographie.
À la suite d'un taxon, sa période d'apparition, quand elle est connue, peut être indiquée suivant la légende suivante : (Plé) : Pléistocène ; (Pli) : Pliocène ; (Mio) : Miocène ; (Oli) : Oligocène ; (Éoc) : Éocène ; (Pal) : Paléocène ; (Cré) : Crétacé ; (Jur) : Jurassique ; (Tri) : Trias ; (Per) : Permien ; (Car) : Carbonifère ; (Dév) : Dévonien ; (Sil) : Silurien ; (Ord) : Ordovicien ; (Camb) : Cambrien. De plus, pour plus de précisions si possible, (-) : inférieur ; (~) : moyen ; (+) : supérieur.
Le symbole ▲ renvoie à la partie immédiatement supérieure de l'arbre phylogénétique du vivant. Le signe ► renvoie à la classification phylogénétique du groupe considéré.
▲ └─o Gnathostomata ├─o Placodermi (éteint) ► └─o ├─o Chondrichthyes ► └─o Teleostomi ├─o Acanthodii (éteint) └─o Osteichthyes ou Euteleostomi ├─o Actinopterygii ► └─o Sarcopterygii ├─o │ ├─o Onychodontiformes (éteint) │ └─o Coelacanthimorpha ou Actinistia └─o Rhipidistia ou Choanata ├─o Dipnomorpha │ ├─o Porolepiformes (éteint) │ └─o Dipnoiformes │ └─o Dipnoi ► └─o Tetrapodomorpha ├─o Rhizodontiformes (éteint) └─o Osteolepiformes (paraphylétique) └─o Stegocephalia (paraphylétique) └─o ├─o Temnospondyli (paraphylétique) ► │ └─o Lissamphibia ► └─o ├─o Embolomeri (éteint) └─o ├─o Seymouriamorpha (éteint) └─o ├─o Lepospondyli (éteint) ► └─o Cotylosauria ├─o Amniota ► └─o Diadectomorpha (éteint)
▲ └─o Gnathostomata │ ├─o Placodermi (éteint) ► └─o ├─o Chondrichthyes ► │ └─o Teleostomi ├─o Acanthodii (éteint) │ ├─o Lupopsyrus (éteint) │ └─o │ ├─o Ischnacanthiformes (éteint) │ │ ├─o Poracanthodidae (éteint) │ │ └─o Ischnacanthidae (éteint) │ └─o │ ├─o Acanthodiformes (éteint) │ │ ├─o Mesacanthidae (éteint) │ │ └─o │ │ ├─o Cheiracanthidae (éteint) │ │ └─o Acanthodidae (éteint) │ └─o Climatiiformes (éteint) │ ├─o Euthacanthidae (éteint) │ └─o │ ├─o Climatiida (éteint) │ │ ├─o Gyracanthidae (éteint) │ │ └─o Climatiidae (éteint) │ └─o Diplacanthida (éteint) │ ├─o Culmacanthidae (éteint) │ ├─o Tetanopsyridae (éteint) │ └─o Diplacanthidae (éteint) │ └─o Osteichthyes ou Euteleostomi │ ├─o Actinopterygii ► │ └─o Sarcopterygii ├─o Meemannia (éteint) └─o ├─o Psarolepis (éteint) └─o ├─o │ ├─o Onychodontiformes ou Onychodontia (éteint) │ └─o Coelacanthimorpha ou Actinistia │ ├─o Miguashaidae (éteint) │ └─o │ ├─o Diplocercidae (éteint) │ └─o │ ├─? Euporosteidae (éteint) │ ├─o Hadronectoridae (éteint) │ └─o │ ├─o Rhabdodermatidae (éteint) │ └─o │ ├─o │ │ ├─o Spermatodus (éteint) │ │ └─o Sassenia (éteint) │ └─o │ ├─o Laugiidae (éteint) │ └─o │ ├─o Whiteiidae (éteint) │ └─o Coelacanthiformes │ ├─o Coelacanthidae (éteint) │ └─o Latimerioidei │ ├─o Mawsoniidae (éteint) │ └─o Latimeriidae └─o Rhipidistia ou Choanata ├─o Styloichthys (éteint) └─o ├─o Dipnomorpha │ ├─o Porolepiformes (éteint) │ │ ├─o Porolepidae (éteint) │ │ └─o Holoptychidae (éteint) │ └─o Dipnoiformes │ ├─o Powichthyidae (éteint) │ └─o │ ├─o Youngolepidae (éteint) │ │ │ └─o Dipnoi ► │ └─o Tetrapodomorpha ├─o Kenichthys └─o ├─o Rhizodontiformes (éteint) │ ├─o Gooloogongia (éteint) │ └─o │ ├─o Notorhizodon (éteint) │ ├─? Sauripteridae (éteint) │ └─o Rhizodontidae (éteint) └─o Osteolepiformes (paraphylétique) ├─o Osteolepididae (éteint) ├─o Thysanolepidae (éteint) └─o ├─o Megalichthyidae (éteint) └─o ├─o Medoevia (éteint) └─o ├─o Canowindridae (éteint) └─o ├─o Gyroptychius (éteint) └─o ├─o Tristichopteridae (éteint) └─o Elpistostegalia ├─o Parapanderichthys (éteint) ├─o Panderichthyidae (éteint) └─o ├─o Elpistostegidae (éteint) └─o ├─o Livoniana (éteint) └─o Stegocephalia ├─o Elginerpetonidae (éteint) └─o ├─o │ ├─o Ventastega (éteint) │ └─o Metaxygnathus (éteint) └─o Tetrapoda s.l. ├─o Acanthostegidae (éteint) └─o ├─o Ichthyostegidae (éteint) └─o ├─? Sinostega (éteint) └─o ├─? Densignathus (éteint) └─o ├─o Hynerpeton (éteint) └─o ├─o Tulerpeton (éteint) └─o ├─o Colosteidae (éteint) └─o ├─o Crassigyrinidae (éteint) └─o ├─o Whatcheeriidae (éteint) └─o ├─? Baphetoidea (éteint) │ ├─o Spathicephalidae (éteint) │ └─o Loxommatidae ou Baphetidae (éteint) └─o ├─o │ ├─o Eucritta (éteint) │ │ │ └─o Temnospondyli (paraphylétique) ► │ │ │ └─o Lissamphibia ► │ └─o ├─o Caerorhachis (éteint) └─o ├─o │ ├─o Eoherpetontidae (éteint) │ └─o Embolomeri (éteint) │ ├─o Anthracosauridae (éteint) │ └─o │ ├─o Proterogyrinidae (éteint) │ └─o │ ├─o Eogyrinidae (éteint) │ └─o Archeriidae (éteint) ├─? Tokosauridae (éteint) ├─? Chroniosuchidae (éteint) └─o ├─o Gephyrostegidae (éteint) └─o ├─o Solenodonsauridae (éteint) └─o ├─o Seymouriamorpha (éteint) │ ├─o Urumqia (éteint) │ ├─o Utegenia (éteint) │ ├─o Kotlassiidae ou Bystrowianidae (éteint) │ └─o │ ├─o Discosauriscidae (éteint) │ └─o │ ├─o Ariekanerpeton (éteint) │ └─o Seymouriidae (éteint) └─o ├─o │ ├─o Westlothiana (éteint) │ │ │ └─o Lepospondyli (éteint) ► │ └─o Cotylosauria │ ├─o Amniota ► │ └─o Diadectomorpha (éteint) ├─? Tseajaiidae (éteint) └─o ├─o Limnoscelidae (éteint) └─o Diadectidae (éteint)
Requin pèlerin (Cetorhinus maximus, Chondrichthyes, Cetorhinidae) | |||
Velociraptor (Dinosauria, Theropoda) | |||
souris commune (Mus Musculus, Mammalia, Muridae) | Lionne d'Afrique (Panthera leo, Mammalia, Felidae) | Dauphin bleu et blanc (Stenella coeruleoalba, Mammalia, Cetacea) |